De ervaring van het lezen

Momenteel ben ik druk, druk, druk, waaronder ook met mijn presentatie voor het vak Postmodernisme (afgekort: pomo), het moeilijke vak evah. Maar ik moet ook een blog schrijven voor vandaag. En hoe kun je dat nou beter doen dan door studie en blog te combineren?

Het gaat over de ervaring van het lezen.  In romans is er sprake van zogeheten characters (die ik vanaf nu personages zal noemen). In de achttiende eeuw, ten tijde van de Verlichting, werd er gedacht dat er zoiets stabiels en vaststaands is als de menselijke natuur (vanuit dit idee kwam ook de rechtvaardiging van het imperialisme, er is zoiets als een essentie en daarom moeten we de Ander, de gekolonialiseerde, helpen om die essentie te vinden). Dat reflecteerde zich in de literatuur. Personages zijn herkenbaar. De lezer ontdekt de ‘waarheid’ van zichzelf gereflecteerd in het personage, oftewel: hij identificeert zich met het personage. Dat komt omdat ze een gedeelde menselijke natuur hebben. Je kunt personages begrijpen, ze zijn doelbewust en simpel. Maar de mens is dat helemaal niet.

Onze persoonlijkheden zijn niet coherent. Je kunt jezelf niet omlijnen in vijf woorden (Pietje is extravert, ongeduldig, leergierig, enthousiast en perfectionistisch), want in sommige situaties gedraagt Pietje zich juist helemaal niet extravert en als het op wiskunde aankomt, is hij alles behalve leergierig. Je leven is niet als een rode lijn die uiteindelijk naar een doel wijst, het heeft geen vaststaand plot. We zijn gefragmenteerd.

En dat is wat het postmodernisme, een (literaire) stroming die meestal wordt geplaatst vanaf de jaren zestig), probeert te laten zien in haar literatuur. Postmodernistische boeken zijn vaak lastig om te lezen, want ze volgen niet het Marietje is eenzaam – Marietje ontmoet een leuke man – complicatie – Marietje en man worden verliefd en leven nog lang en geluk-plot. Zo springen ze bijvoorbeeld van het ene naar het andere personage, terwijl het kan zijn dat ze allebei hetzelfde heten of ze hebben juist geen naam of je weet niet in welke wereld het personage zich bevindt of – of – of, eindeloze opties.

Dat lijkt meer op ons leven, onze persoonlijkheden, onze gedachtes. Maar toch lezen we liever boeken waarin het plot wel strak omlijnd is, waarin we ons kunnen identificeren in de personages en denken onszelf zo beter te begrijpen. Waarom? Vinden we het moeilijk om geconfronteerd te worden met onze gefragmenteerdheid, met het inzicht dat je jezelf en de ander nooit volledig kunt begrijpen? Of zijn we gewoon te lui en willen we lezen om te ontsnappen aan het leven van alledag, geen moeilijk gedoe?

Ik weet niet of ik het zo duidelijk (en goed) heb uitgelegd, het blijft lastig, maar het zette me in ieder geval aan het denken.

17 Comments to “De ervaring van het lezen”

  1. Ha ik ben blij om nog eens zo’n post te lezen! Deze lees ik persoonlijk het liefst – maar aangezien ik ’n soortgelijke richting studeer, is dat wellicht niet zo raar :-)
    Ik vind de theorie van het postmodernisme interessanter dan de uitwerking (al heb ik geloof ik nog geen postmodernistische werken gelezen – het spreekt me ook niet onmiddellijk aan). Hun romans lijken me een beetje zoekende te zijn.
    Het is een beetje zoals al die avant-gardestromingen: ik vind hun theorieën interessant, maar de werken vind ik meestal maar niets…
    Al heb ik tegelijk ook het idee dat mensen die avant-gardekunst appreciëren écht wel slim zijn en intellectueel gestimuleerd worden daardoor – misschien is het dan toch nog een kwestie van luiheid? De vraag of je die intellectuele stimulatie durft aangaan of niet?

    • Ja, ik heb inderdaad ook wel het idee dat mensen die dat soort literatuur lezen wel gelijk een hogere status krijgen, maar ik weet niet of je daar echt slim voor moet zijn. Ik moet voor dit vak ook een aantal postmodernistische werken lezen, maar soms is er echt niet doorheen te komen!

  2. Wauw. Eigenlijk is het best logisch, maar wel interessant! Van mij mag je meer van dit soort blogjes plaatsen hoor :)

  3. Er kwamen zo waar weer flarden uit een verdrongen verleden naar boven drijven. Ik vermoed dat mensen liever een boek met plot en duidelijk omlijnde personages lezen omdat dat begrensd is en daarmee is het veilig en herkenbaar en omdat zij zich met de hoofdpersoon kunnen identificeren (en daarbij hun eigen onbegrijpelijke kanten even kunnen vergeten / aan de kant kunnen zetten / negeren).

    Ach, jij legt het een stuk beter uit.

  4. Je hebt inderdaad wel gelijk, maar een boek is voor sommigen ook juist een vlucht uit hun eigen leven. En dan wil je dus niet weer zo’n heel ingewikkeld boek dat heel erg op jouw leven lijkt. Dan heb je misschien liever een happy ending… Mijn theorie.

  5. onze presentatie wordt awesomeness op een stokje.

  6. Je ‘moet’ niet hè ;)

  7. Ik HAAAAAAAAAAAT postmodernisme. HAAT HAAT HAAT HAAT HAAT. Zo :’)

  8. Het is inderdaad pittige stof en ik vind het ook lastig om het te herkennen in de literatuur.
    Ik las dat ‘Siegfried’ van Harry Mulisch als postmodern kan worden aangemerkt. Die roman is goed leesbaar en heel boeiend (okee, je moet er wel even rekening mee houden dat het een Mulischboek is en blijft…), maar misschien een tip voor als je een postmoderne roman wilt lezen.

  9. Dikke tip: probeer dit niet op maandag ochtend te lezen! :-) veels te moeilijk!
    hahaha

  10. Ik vraag me altijd af of die mensen vroeger expres via een bepaalde stroming schreven. Het lijkt me van niet (waarom zou je) maar houdt dat dan in dat jij en ik ook op zo’n manier schrijven dat ze over honderd jaar zeggen: “Ja kijk maar, dat had alles met het politieke klimaat van toen te maken”? Weird.

    • Haha nee, ik denk niet dat ze dat expres deden. Je zit in een bepaalde discourse, zou Foucault zeggen, en daar kun je niet buiten kijken zeg maar. Maar misschien wel dat kunnen zeggen, het is inderdaad heel raar om zo te denken :P

  11. Mooi, helder geschreven! Ik ben het er mee eens dat boeken een manier zijn om het leven van alle dag te ontvluchten. Neem bijvoorbeeld Anne Frank, uit haar dagboek komt de lezer (voor een groot deel) te weten wat ze allemaal leest -en ook wat de andere zeven onderduikers lezen. Nu is 2 jaar opgesloten zitten wel een heel extreme reden om het ‘echte’ leven te ontvluchten door middel van literatuur, maar het schept wel een beeld. Hedendaagse voorbeelden als de enorme massahype rond de Harry Potter-boeken. Een geheel nieuwe wereld waarin het zo maar kon zijn dat je op je 11e naar Hogwarts mag, magie leren, daar droomt toch ieder kind (en zelfs menig volwassene van!) En dan maakt het niet uit of je in een nare situatie zit, of zielsgelukkig bent, een goed geschreven verhaal met een kloppende (andere) werkelijkheid kan iedereen meenemen.

  12. interessant stuk, als ik snel terugdenk aan de afgelopen boeken lees ik juist boeken met personages waar ik niks mee gemeen heb

Leave a Reply to Lilith