‘Het boek is echt beter dan de film.’
Hoe vaak hoor je die zin wel niet? Ik heb hem zelf ook meerdere keren gezegd. Tot ik het vak Literatuur en Film kreeg. Eén van de onderwerpen waar we het over hadden, was adaptatie (ook wel boekverfilming genoemd). Helemaal gek werd de docent van bovengenoemde uitspraak. En gelijk heeft hij.
Ik zal het even uitleggen: je hebt een boek. Bijvoorbeeld Harry Potter. Het boek is heel populair en nu wil men er een film van maken (laat het geld maar binnenstromen!). De film komt uit en uiteraard gaan veel mensen er naar toe, omdat ze het boek zo leuk vonden. Maar nadat ze uit de bioscoop komen, hoor je het overal zoemen: ‘Het boek is echter beter dan de film.’
Waarom komt dat? Als je een boek leest, is er geen beeld. Je hebt alleen taal. In je hoofd vormt zich een beeld van de personages, van de omgeving en het verhaal. Lijkt in jouw beleving Hermione Granger op een bever, blijkt ze in de film gewoon een knap meisje te zijn! Verontwaardigd ben je: hoe kon de filmmaker wel niet?
Maar: iedereen heeft een ander beeld van het boek. Simpelweg omdat iedereen een ander referentiekader (dat zijn je opvattingen, ideeën en nog veel meer) heeft. Hoe goed je iemand ook probeert te casten, je zult nooit een acteur of actrice vinden die aan ieders eisen voldoet. Dat kan gewoon niet.
En dan nog het tweede principe, wat belangrijker is: boek en film zijn twee verschillende media. Het boek is op taal gericht, de film op beeld en geluid. Mensen klagen wel eens over dat delen van het verhaal anders zijn in een film. Dat is zo raar niet, want die aanpassingen worden gemaakt, omdat dat beter uit komt voor het medium film. Als Harry Potter in het boek aan het nadenken is (bijvoorbeeld over hoe hij de horcruxes/gruzielementen kan vinden), dan kun je dat in film niet precies zo weergeven. Je kan een voice-over gebruiken, maar dat is niet hetzelfde (en bovendien niet erg origineel). Dus moet je een andere manier vinden om het weer te geven. Bovendien: elk medium heeft zo zijn kwaliteiten, dus film ook.
Dus de volgende keer wanneer je een boekverfilming kijkt, denk dan niet aan hoe jij de personages had voorgesteld en hoe anders dat nu is (want de filmmaker zou nooit aan je verwachtingen kunnen voldoen). Maar probeer te kijken wat er anders is, hoe de film bepaalde situaties aan pakt en of dat op een goede manier is gedaan. Zo niet, ga je gang, zeg het maar: ‘Het boek was echt beter dan de film.’ Maar zo wel: waag het niet om het te zeggen!